Κοροναϊός: Η νέα Lehman Brothers

13 Μαρ. 2020

 Νικόλ Λειβαδάρη

ODow Jones κατέρρευσε χθες στην Wall Street καταγράφοντας την μεγαλύτερη πτώση του – 9,99% - από την εποχή του μεγάλου κραχ του Οκτωβρίου του 1987. Ο πανευρωπαϊκός δείκτης Stoxx 600 σημείωσε την μεγαλύτερη ημερήσια πτώση στην ιστορία του, ο γερμανικός DΑΧ 30 έκανε βουτιά 12,24%, στο Παρίσι ο CAC-40 είχε πτώση 12,28% και στο Μιλάνο ο δείκτης MIB έκλεισε με απώλειες 16,9%. Το ελληνικό χρηματιστήριο επέστρεψε στα επίπεδα της 8ης Ιουλίου του 2016 εμφανίζοντας απώλειες 10,61%.

Το κραχ στις αγορές αποτυπώνει τον βαρύ κλυδωνισμό της παγκόσμιας οικονομίας μπροστά στην επέλαση του κοροναϊού. Όσοι προειδοποίησαν, από την περασμένη εβδομάδα, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα Lehman Brothers δείχνουν να επιβεβαιώνονται δραματικά πρόωρα. Και η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης καλείται να δώσει άμεσα τις επιθετικές απαντήσεις που δεν έδωσε στην κρίση χρέους των χωρών του Νότου – κοινώς, να σπάσει τον γύψο της σιδηράς λιτότητας για να αποτρέψει μια νέα οικονομική κατάρρευση.

Σε πρώτο χρόνο και υπό το βάρος των, πολεμικής κλίμακας, θανάτων που προκαλεί ο κοροναϊός στην Ιταλία, εκείνο που δείχνει να σπάει άμεσα είναι η δογματική εμμονή στο Σύμφωνο Σταθερότητας. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η σχετική εισήγηση – με την μορφή της «ευέλικτης εφαρμογής του Συμφώνου» - θα υιοθετηθεί σήμερα από το Κολλέγιο των Επιτρόπων και θα εγκριθεί με διαδικασίες εξπρές στο Eurogroup της Δευτέρας. Στην πράξη, θα είναι η επικύρωση της υπέρβασης δαπανών στις οποίες ήδη προχωρούν χώρες όπως η Ιταλία προκειμένου να ενισχύσουν κατ’ αρχάς το σύστημα δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, χωρίς να δεσμεύονται από το όριο του 3% που βάζει στα ελλείμματα το Σύμφωνο Σταθερότητας.

«Οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης θα δώσουν μια πολύ μεγάλης κλίμακας απάντηση στην μάχη κόντρα στην οικονομική κρίση που προκαλεί ο κορονοϊός», δηλώνει στους σημερινούς Financial Times ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο, προαναγγέλλοντας ουσιαστικά τις αποφάσεις της Δευτέρας. Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες η χαλάρωση του Συμφώνου θα περιλαμβάνει σε πρώτη φάση πρόβλεψη για εξαίρεση από τον υπολογισμό του ελλείμματος των δαπανών που αφορούν την υγεία και την πολιτική προστασία, την στήριξη των εργαζομένων με επιδόματα και αποζημιώσεις, και την ενίσχυση της ρευστότητας των – μικρομεσαίων κυρίως – επιχειρήσεων μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων και άλλων ανάλογων μέτρων.

Για την Ελλάδα, η οποία τελεί σε καθεστώς μεταμνημονιακής εποπτείας, η χαλάρωση αυτή σημαίνει εξαίρεση από τον υπολογισμό του πλεονάσματος – και όχι του ελλείμματος – των εν λόγω δαπανών, άρα σημαίνει πρακτικά και άμεση μείωση του στόχου του 3,5% στο πρωτογενές πλεόνασμα.

Σε δεύτερο χρόνο και πέραν των δαπανών άμεσης αντιμετώπισης του κοροναϊού, το Eurogroup φέρεται έτοιμο να ενεργοποιήσει και την ειδική ρήτρα του Συμφώνου που προβλέπει επιπλέον δαπάνες σε περίπτωση οξείας οικονομικής κάμψης στην ευρωζώνη. Όπως αναφέρουν όμως κοινοτικές πηγές, αυτό θα γίνει αφού αντιμετωπιστεί η έξαρση του ιού και αποτιμηθεί η οικονομική κάμψη, ή η ύφεση, που προκάλεσε η κρίση.

Το ερώτημα είναι εάν αυτές οι κινήσεις μπορούν να αποτελέσουν το δημοσιονομικό bazooka που επιβάλει η νέα κρίση – την «φιλόδοξη και συντονισμένη δημοσιονομική απάντηση» που ζήτησε χθες από την ευρωζώνη η επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ. Οι αναλυτές τονίζουν ότι το μήνυμα Λαγκάρντ είναι κρίσιμο. Διότι το bazooka δεν μπορεί αυτή τη φορά να είναι νομισματικό και δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί από την ΕΚΤ όπως έγινε, έστω και όψιμα, επί Ντράγκι στην κρίση χρέους.

Το 2015, το περίφημο “whatever it takes” του Μάριο Ντράγκι ακολουθήθηκε από μια ένεση ρευστότητας, μέσα από την ποσοτική χαλάρωση, που ξεπέρασε τα 2,6 τρις ευρώ σε ενάμισι χρόνο. Αυτό δεν μπορεί να επαναληφθεί τώρα – τα επιτόκια είναι ήδη αρνητικά και οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν θα αντέξουν άλλη μία εξίσου επιθετική μείωση του κόστους του χρήματος. Δεν είναι τυχαίο ότι η χθεσινή ανακοίνωση Λαγκαρντ για επέκταση της ποσοτικής χαλάρωσης με 120 δις ευρώ απογοήτευσε, αντί να στηρίξει τις αγορές.

Άρα, η απάντηση μπορεί να είναι μόνο δημοσιονομική με μια ολοκληρωτική εγκατάλειψη του δόγματος της λιτότητας. Από μόνη της η χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας δεν συνιστά τέτοια στροφή. Και σε καμία περίπτωση δεν φτάνει τον πήχη και τον επαναπροσδιορισμό των αξιών της ΕΕ που, επίσης όψιμα, έθεσε χθες ο Εμμανουέλ Μακρόν λέγοντας: «Θα πρέπει αύριο να αναρωτηθούμε για τις αδυναμίες της Δημοκρατίας μας. Θα πρέπει να μιλήσουμε για το σύστημα μέσα στο οποίο έχουμε βυθιστεί εδώ και χρόνια. Υπάρχουν αγαθά και υπηρεσίες που πρέπει να τοποθετηθούν εκτός των αγορών»…