Γιατί ο Homo sapiens ξεπέρασε όλα τα άλλα ανθρώπινα είδη; Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας του Homo sapiens ως είδος;

Αναπαραγωγές κρανίων από έναν Νεάντερταλ (αριστερά), Homo sapiens (μέση) και Australopithecus afarensis (δεξιά) (Εικόνα: WHPics, Paul Campbell και Attie Gerber μέσω Getty Images· κολάζ της Marilyn Perkins)

Οι σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens) είναι οι μοναδικοί επιζώντες εκπρόσωποι του ανθρώπινου γενεαλογικού δέντρου, αλλά είμαστε η τελευταία πρόταση σε μια εξελικτική ιστορία που ξεκίνησε πριν από περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια και γέννησε τουλάχιστον 18 είδη γνωστά συλλογικά ως ανθρωπίδες.

Υπήρχαν τουλάχιστον εννέα είδη Homo -συμπεριλαμβανομένου του H. sapiens- που διανεμήθηκαν σε όλη την Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία πριν από περίπου 300.000 χρόνια, σύμφωνα με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Smithsonian στην Ουάσιγκτον, DC. Ένα προς ένα, όλα εκτός από το H. sapiens εξαφανίστηκαν. Οι Νεάντερταλ και μια ομάδα Homo γνωστή ως Denisovans έζησαν δίπλα στον H. sapiens για χιλιάδες χρόνια, και μάλιστα διασταυρώθηκαν, όπως αποδεικνύεται από κομμάτια του DNA τους που παραμένουν σε πολλούς ανθρώπους σήμερα. Αλλά τελικά, οι Ντενίσοβαν και οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν επίσης. Πριν από περίπου 40.000 χρόνια, ο H. sapiens ήταν ο τελευταίος ανθρωπίδας που είχε απομείνει.

Ποιο ήταν λοιπόν το μυστικό της επιτυχίας μας; Γιατί ο H. sapiens επέζησε όταν όλοι οι συγγενείς μας εξαφανίστηκαν;

Για να καταλάβουμε πώς αντέξαμε ως είδος, πρέπει πρώτα να δούμε τι έχουμε κοινό με άλλους ανθρωπίδες, είπε ο William Harcourt-Smith, παλαιοανθρωπολόγος στο Lehman College και στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που εδρεύουν και οι δύο στη Νέα Υόρκη. Στην κορυφή αυτής της λίστας είναι ο διποδισμός. Το περπάτημα με δύο πόδια προήλθε από την ομάδα Ardipithecus - τους πρώτους ανθρωπίδες προγόνους μας που έζησαν περίπου 4,4 εκατομμύρια χρόνια πριν - και Australopithecus, που εμφανίστηκε περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια αργότερα. Και οι δύο ομάδες ήταν «λίγο περισσότερο από δίποδους πίθηκους» με σχετικά μικρό εγκέφαλο, είπε ο Harcourt-Smith στο Live Science.

Ο διποδισμός ήταν ένα σημαντικό εξελικτικό βήμα για τους ανθρωπίδες, αλλά δεν απέτρεψε την εξαφάνιση για τους Ardipithecus, Australopithecus και ένα τρίτο γένος hominin - Paranthropus. Ο Αυστραλοπίθηκος εμφανίστηκε καθώς ο Αρδιπίθηκος εξαφανιζόταν. Ο Paranthropus και το πρώτο είδος Homo εμφανίστηκαν στην Αφρική πριν από περίπου 3 εκατομμύρια χρόνια, καθώς ο Αυστραλοπίθηκος εξαφανιζόταν.

Σε αντίθεση με τα νεοεμφανιζόμενα είδη Homo, τα οποία είχαν μεγαλύτερο εγκέφαλο και μικρότερα δόντια από τους προκατόχους τους, ο Paranthropus είχε μικρό εγκέφαλο και ήταν πιο πίθηκος, με τεράστια πίσω δόντια και ισχυρούς μασητικούς μύες, είπε ο Harcourt-Smith.

 «Για πολύ καιρό, έχετε τον Homo και τον Paranthropus να καταλαμβάνουν ίσως διαφορετικές θέσεις, αλλά παρόμοια τοπία, και τα πηγαίνουν πολύ καλά», είπε ο Harcourt-Smith. Αλλά μετά από περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια, ο Paranthropus είχε φύγει και «ο Homo συνεχίζει και πολλαπλασιάζεται, τελικά σε όλο τον κόσμο», είπε.

Θα προσθέσω ότι σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη του Homo sapiens είναι ο αντιτακτός αντίχειρας, καθώς αυτό του επέτρεψε να χρησιμοποιήσει τα χέρια του για την κατασκευή και χρήση εργαλείων, κατά κύριο λόγο ακόντια και όπλα για την επιβίωση του. Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας ήταν και το γεγονός ότι ο Homo sapiens εξελιχτηκε σε παγετική περίοδο, πράγμα που τον παρακίνησε να αναπτυχθεί ο εγκέφαλος του για την αντιμετώπιση των δύσκολων συνθηκών και να αναπτύξη την ευφύια του.